Mawrth 16 Chwefror
11.30-13.00
Ymunwch â ni ar gyfer pennod ddiweddaraf Mewn:cysylltiad, ein cyfres we Zoom newydd sy’n dod ag amrywiaeth o siaradwyr at ei gilydd sy’n cynrychioli amrywiaeth o safbwyntiau yn ymwneud â Gwyddor yr Amgylchedd. Gan ddefnyddio technoleg Zoom, rydym yn creu lle i gynnal momentwm yn ein gwaith a lle i’n cymuned gyfarfod, rhannu syniadau a chysylltu. Ar gyfer y digwyddiad hwn, rydym yn edrych ymlaen at gyflwyno rhifyn arbennig o’n cyfres we ‘Mewn:cysylltiad’ i nodi Blwyddyn Ryngwladol Iechyd Planhigion.
Planhigion yw ffynhonnell yr ocsigen a anadlwn, y bwyd a fwytawn, ac yn y pen draw, pob math o fywyd ar y ddaear. Er gwaethaf eu pwysigrwydd, nid ydym yn rhoi digon o sylw i’w cadw’n iach. Datganodd y Cenhedloedd Unedig mai 2020 yw Blwyddyn Ryngwladol Iechyd Planhigion (IYPH). Bwriadwyd i’r digwyddiad fod yn gyfle unwaith mewn oes i godi ymwybyddiaeth fyd-eang o sut y gall diogelu iechyd planhigion helpu i roi terfyn ar newyn, lleihau tlodi, diogelu’r amgylchedd, a hybu datblygiad economaidd. Yn sgil pandemig COVID-19, gohiriwyd neu ganslwyd rhaglenni a digwyddiadau partner gwreiddiol, ond mae Platfform yr Amgylchedd Cymru yn taflu goleuni ar y gwaith pwysig hwn ac yn cynnig rhywfaint o drafodaeth bwysig drwy lens Cymreig.
Pam mae iechyd planhigion yn bwysig i iechyd yr amgylchedd a’r argyfwng hinsawdd?
Mae iechyd planhigion dan fygythiad cynyddol. Mae newid yn yr hinsawdd, a gweithgareddau dynol, wedi newid ecosystemau, gan leihau bioamrywiaeth a chreu gofodau newydd lle gall plâu ffynnu. Ar yr un pryd, mae cyfradd teithio a masnach ryngwladol wedi treblu yn ystod y degawd diwethaf a gall ledaenu plâu a chlefydau ledled y byd yn gyflym gan achosi niwed mawr i blanhigion brodorol a’r amgylchedd.
Fel rhan o raglen blwyddyn o hyd o weithgareddau a digwyddiadau ar thema iechyd planhigion, galwodd yr ymgyrch ar unigolion, busnesau a llywodraethau ledled y byd i gymryd camau pendant ac addo hyrwyddo iechyd planhigion.
Ond.. beth am Gymru? I ba raddau yr ydym yn llwyddo i ddiogelu iechyd planhigion yma? A sut y gall ein hymdrechion ategu ymdrechion byd-eang? Mae ein gwesteion arbennig sy’n cynrychioli Prifysgolion Cymru, y sector cyhoeddus a’r sector preifat yn ymuno â ni i drafod.
Cwrdd â’n gwesteion
Yr Athro David Skydmore – Uwch weithiwr iechyd planhigion proffesiynol.
Cwblhaodd David PhD ar Phytophthora ym Mhrifysgol Bangor. Oddi yno, symudodd i Brifysgol Caergrawnt i weithio ar dacsonomeg ffwngaidd mewn pathogenau fel cynorthwyydd ôl-ddoethurol cyn dod yn ddarlithydd.
Ar ôl cyfnod yn gweithio yn y diwydiant TG, symudodd yn ôl i addysgu ym maes botaneg a garddwriaeth yn Ngholeg Garddwriaeth Cymru. Bu’n Gyfarwyddwr Rhwydwaith Garddwriaeth Cymru ac yna Garddwriaeth Cymru tan 2015. O symud i Brifysgol Glyndŵr daeth yn Bennaeth Adran yr Amgylchedd Naturiol ac Adeiledig. Mae David yn Uwch Weithiwr Iechyd Planhigion Proffesiynol ar y Gofrestr Gweithwyr Iechyd Planhigion proffesiynol ac ar hyn o bryd mae’n gynghorydd arbenigol ar iechyd planhigion i Tyfu Cymru.
Yr Athro Ana Perez-Sierra, Ymchwil Coedwigoedd
Ana yw Pennaeth Gwasanaeth Diagnostig a Chynghori Iechyd Coeden mewn Ymchwil Coedwigoedd, asiantaeth ymchwil y Comisiwn Coedwigaeth, sy’n arwain y byd ym maes gwyddoniaeth goedwig gymhwysol. Dros y 25 mlynedd diwethaf mae Ana wedi gweithio ym patholeg planhigion (amaethyddiaeth, garddwriaeth a choedwigaeth) ac wedi cynnal ac arwain ymchwil iechyd coed, gan ganolbwyntio ar ystod eang o blâu cwarantîn a phlâu rheoledig a chlefydau newydd sy’n datblygu coedwigoedd. Mae wedi cychwyn amrywiaeth o ddulliau ymchwil a diagnostig arloesol, gan wella’n sylweddol y wybodaeth am batholeg planhigion i gefnogi datblygiad polisi ac ymarfer iechyd coed. Mae’n ymwneud yn weithredol â datblygu system rhybudd cynnar ar gyfer canfod plâu a chlefydau coed ar raddfa’r DU gyfan.
Martin Williams, Prif Swyddog Cymru ar gyfer Iechyd Planhigion
Martin yw Dirprwy Bennaeth yr Is-adran Tir, Natur a Choedwigaeth yn ogystal â Phrif Swyddog Cymru ar gyfer Iechyd Planhigion. Mae ganddo ystod eang o brofiad o rolau yn Llywodraeth Cymru yn y sector Economaidd, Amgylcheddol ac Amaethyddol ac mae ganddo brofiadau o ymatebion i argyfyngau. Mae fy nghyfrifoldebau’n ymwneud ag iechyd planhigion a choed, cnydau GM, hadau, plaladdwyr a bioladdwyr, rheoli bywyd gwyllt, rhywogaethau goresgynnol estron, Rheoliadau Amaethyddiaeth EIA, polisi cynllunio tir amaethyddol Gorau a Mwyaf Amlbwrpas, y gwaith Adfer Amaethyddol ac Ôl-ofal ar gyfer Mwynau a Safleoedd Gwastraff, Priddoedd a Mawndir yng Nghymru. Yn y rôl hon mae’n ymgysylltu ag ystod eang o randdeiliaid yng Nghymru, y DU a’r UE
Yr Athro Luis Mur, Cyfarwyddwr Ymchwil: Bioleg ac Iechyd
Mae Luis yn rhan o Sefydliad y Gwyddorau Biolegol, Amgylcheddol a Gwledig (IBERS) ym Mhrifysgol Aberystwyth sy’n gyfrifol am gyfrannu at atebion i effeithiau newid hinsawdd yn enwedig gan eu bod yn effeithio ar ddiogelwch bwyd. Luis sy’n arwain prosiectau ymchwil ledled y byd sy’n archwilio sut i wrthsefyll yr effeithiau ar glefydau a sychder ar gynhyrchu cnydau. Mae ei ddiddordebau’n amrywio o ymchwiliad sylfaenol i fecanweithiau sylfaenol goddefgarwch straen planhigion i asesiadau maes o wahanol fathau o gnydau. Ymhlith y prosiectau enghreifftiol mae nodi ffynonellau ymwrthedd i’r clefyd sy’n datblygu gwenith Tan Spot (gydag Embrapa, Brasil), goddefgarwch sychder gyda ffa soia (gyda Phrifysgol Henan, Tsieina), adfer ffistofer halen (gydag Academi Amaethyddiaeth a Gwyddorau Coedwigaeth Beijing, BAAFS) ac asesu mathau newydd o straen goddefgar tosis yn Nigeria (gyda Polytechnig Ffederal Ado Ekiti, Nigeria).
Edrychwn ymlaen at gynnal y digwyddiad hwn a byddem wrth ein bodd pe baech yn ymuno â ni. Bydd cyfle i ymuno yn y drafodaeth a gofyn cwestiynau… dewch â’ch chwilfrydedd (a pheidiwch ag anghofio dod â’ch lluniaeth!).
Noder, bydd y gweminar hwn yn cael ei recordio a bydd ar gael i’w wylio ar ôl ei ddarlledu.
Clicio’r botwm cofrestru isod i archebu lle. Anfonir cyfarwyddiadau ymuno a nodiadau atgoffa ar gyfer y digwyddiad.